Bewustzijnstheorie

Thursday, 02 March 2006

Wat is het verschil tussen mijn theorie en alle andere bewustzijnstheorieën? De mijne is louter wetenschappelijk, over het algemeen opgebouwd uit algemeen door de wetenschap aanvaarde bewezen feiten, goed omschreven (met een duidelijke definitie) en daardoor door iedereen te bewijzen of te weerleggen en bovenal benadert het bewustzijn vanuit een geheel ander perspectief.

Doen alle andere theorieën dat dan niet? Nauwelijks. Ze zijn of niet wetenschappelijk, of niet goed geformuleerd, waardoor ze niet te verifiëren noch te falsifiëren zijn. En ze geven geen concrete definitie van wat bewustzijn is.

Er zijn maar weinig echt wetenschappelijke (of tenminste als zodanig bedoelde) theorieën. De meeste theorieën bewegen zich in het vage gebied van de metafysica en hebben met wetenschap niets van doen. Hoeveel echt serieuze theorieën blijven er eigenlijk over? Goed beschouwd maar zeer weinig, op de vingers van één hand te tellen. Dat wil niet zeggen dat er zo weinig over het onderwerp wordt geschreven. Tientallen geleerden hebben een bijdrage geleverd. Maar meestal in de vorm van wat bewustzijn doet of welke soorten ervan bestaan. Maar een echte definitie over bewustzijn en zijn mechanismen wordt amper gegeven. Met mijn, tot een slogan verkorte, definitie dat bewustzijn corticale waarneming is gooi ik de knuppel in het hoenderhok.
Natuurlijk zijn er eerder enkelen geweest die stelden dat bewustzijn wordt veroorzaakt door, of is gerelateerd aan, waarneming, misschien met de bedoeling hetzelfde te beweren als ik. Maar deze uitspraken gingen niet vergezeld van bewijzen. Ik zeg dat bewustzijn waarneming ís. Corticale waarneming. We kunnen dus simpelweg het woord bewustzijn vervangen door corticale waarneming. Welke andere theorie is zo expliciet?

Daniel Dennett, Antonio Damasio, Tor Norretranders, Piet Vroon, Erich Harth, William Calvin, Allan Hobson, Roger Penrose, Stuart Hameroff, Julian Jaynes en vele anderen hebben het één en ander gezegd over bewustzijn, behalve wat het ís. Wat deze geleerden gemeen hebben is dat ze in ieder geval erkennen dat de hersenen (beter gezegd: de cortex) verantwoordelijk zijn voor onze bewustzijnsmanifestaties. Dat die niet veroorzaakt worden door iets van buiten de schedel of door een zogenaamde onstoffelijke entiteit zoals een geest of ziel, zoals vele metafysische, new age en andere esoterische geschriften erover ons willen wijsmaken. Zelfs erkennen sommige van hen dat bewustzijn weliswaar de cortex als bron heeft, maar dat er geen exacte locatie in de cortex ervoor bestaat. Maar wat het ís, daar wordt met geen woord over gerept.
De laatste drie namen uit het rijtje zijn met twee nauwelijks ernstig te nemen theorieën op de proppen gekomen.
Anderen, zoals de dualisten John Eccles en David Chalmers, neig(d)en ernaar zich buiten de grenzen van het wetenschappelijk aanvaardbare te bewegen. Chalmers roept dat The hard problem of consciousness ons belet een verklaring voor bewustzijn te kunnen geven.

Waar de kwantummechanica wel niet goed voor is. Penrose en Hameroff lanceerden een theorie die je populair gezegd ‘kwantumbewustzijn’ zou kunnen noemen maar door beide heren The Orch-OR (Orchestrated Objective Reduction) theory of consciousness werd gedoopt. Alles draait hier om de microtubulus, een circulatiesysteem die in alle neuronen aanwezig is en in staat is informatie te verwerken. In mijn boek ga ik hier uitgebreider op in. Het enige wat Penrose en Hameroff doen is het bewustzijnsvraagstuk van het neurobiologisch niveau (waar het thuis hoort) verplaatsen naar het kwantumniveau. De bekende probleemverschuivende tactiek. Van de theorie klopt weinig. De microtubuli zeggen hoogstens iets over het functioneren van onze slaap- en waakritme, of comateuze toestand, meer niet.

Een andere, meer vreemde, theorie werd bedacht door Julian Jaynes en in 1976 beschreven in zijn boek The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind. Volgens Jaynes zou bewustzijn nog maar 3000 jaar bestaan. Meer hierover in mijn boek. Wie deze theorie serieus neemt heeft bar weinig verstand van alles wat er de laatste decennia is ontdekt over de evolutie van Homo sapiens de afgelopen 100.000 jaar.

David Chalmers schreef een boek The Conscious Mind (1996), waarin hij het dualisme lijkt te omarmen en problemen schijnt te zien die niet bestaan. Zijn hard problem of consciousness is helemaal geen hindernis. Wat maakt het uit dat je niet weet hóe of waaróm de waarneming van zintuiglijke informatie plaatsvindt, of hóe/waaróm qualia (mentale beelden/innerlijke spraak etc.) worden geproduceerd, om bewustzijn te kunnen verklaren. Onbegrijpelijk. Je kunt net zo goed vragen: waarom bestaat het universum? Waarom bestaat de aarde? Waarom bestaat de mens? Het feit dat wij niet weten waarom en hoe het universum of de aarde is ontstaan wil nog niet zeggen dat wij niet kunnen weten hoe het nú allemaal in elkaar steekt. ‘Waarom-vragen’ zijn moeilijk te beantwoorden. Bij zo’n vraag hoort een reden, een motief, als antwoord. Maar heeft alles wel een reden?
Het ‘waarom’ of het ‘hoe’ niet kennen wil nog niet zeggen dat je qualia en zintuiglijke waarneming niet zou kunnen beschouwen als synoniem aan bewustzijn. Wij nemen corticaal op verschillende manieren in de hersenen waar (we weten nog niet precies waarom of hoe) en hebben dat in het verre verleden gewoon bewustzijn genoemd. Klaar.

Waarom wordt er door mensen zo gespeculeerd? Waarom worden meningen verkondigd die niet te bewijzen of te weerleggen zijn en voorál geheel in strijd zijn met wetenschappelijke feiten? Waarom zijn mensen in hun opvattingen toch zo onlogisch extreem?
‘Kwantumbewustzijn’ lijkt een onuitroeibare plaag te worden. Op het forum van deze site stelde iemand de vraag: “Heeft een steen bewustzijn?”. Hoe komt zo iemand erbij zo’n vraag te stellen? Kan de vraagsteller mij één argument ervoor geven? Nee, maar meteen wordt verwezen naar de kwantummechanica, zoals een jehovagetuige naar de bijbel verwijst.

Darwin’s ‘het overleven van de best aangepaste’ wordt veranderd via ‘het overleven van de sterkste’ in ‘het recht van de sterkste’. Zo zie je maar hoe dingen worden verdraaid zodat het te misbruiken valt.
Met de introductie van de relativiteitstheorie is ineens alles relatief. Sinds de kwantummechanica bestaat heeft ineens alles bewustzijn. Het is toch ongelooflijk hoe met natuurkundige theorieën wordt omgesprongen.
Waarom worden we ineens met die vervelende uitwassingen van de kwantummechanica geconfronteerd? In het verleden moeten één of meerdere wetenschappers het één en ander geraaskald hebben en meteen hebben minder intellectueel bedeelden het als kippen zonder koppen overgenomen.
“Heeft een steen bewustzijn?” Heeft ooit één steen iemand op deze planeet aanleiding gegeven om te denken dat stenen misschien over een vorm van bewustzijn zouden beschikken? Nee, nog nooit. Waarom dan zo’n stupide vraag? Waarom denken sommigen dat ineens álles bewustzijn zou kunnen bezitten?

Terwijl Descartes er nog van uitging dat bewustzijn alleen was voorbehouden aan de mens (hij zag de andere dieren slechts als onbewuste machines) lijken veel mensen tegenwoordig niet meer te houden. Alles moet bewust zijn. Mensen, dieren, eencelligen, planten, stenen alles. Van het ene uiterste (Descartes) in het andere (kwantumbewustzijn).

Waarom is het toch voor zoveel personen zo moeilijk om te redeneren vanuit reële observaties? Dat mensen en hogere diersoorten behept zijn met zekere gradaties van bewustzijn kunnen we allemaal (volgens de algemeen aanvaarde definities van bewustzijn) waarnemen. Bewustzijn bij lagere diersoorten is al een twistpunt. Laat staan bij planten. Dus is het helemaal ridicuul om te suggereren dat bewustzijn bij anorganische objecten mogelijk zou kunnen zijn.
Maar zelfs dat is nog niet genoeg. Nee, want de grootste onzin moet nog komen: “Materie brengt geen bewustzijn voort, bewustzijn brengt materie voort”. Halleluja!!! De wetenschap wordt door sommigen misbruikt om walgelijke onzin te spuien. Het zijn geloven, zoals astrologie en creationisme dat zijn, waarbij fanatiekelingen proberen deze in een geleerd jasje te steken.

Religies zijn hiërarchisch. Over dogma’s mag je niet van mening verschillen noch betwijfelen. Van bovenaf wordt de leer sterk in de gaten gehouden. Daarom zijn er ook zoveel elkaar bestrijdende soorten van. Dat is de zwakte van het geloof. Elk geloof heeft een eigen uitleg over het bestaan van een zekere god/goden, ziel of hiernamaals.
De wetenschap is democratisch. Alles kan en mag worden besproken en betwijfeld. Daarom is er maar één wetenschap. Dat is de kracht van de wetenschap. Op enkele details na, wordt in de wetenschap alles op één manier verklaard.
Helaas zijn er (semi)-religieuze warhoofden, die bepaalde gebieden uit de wetenschap misbruiken voor hun eigen esoterische behoeften.
Tot volgende week.

Groetjes van Albert Jarsin.

Hattem, 25-4-2006

Beste Albert Jarsin,

Net als U ben ik geïnteresseerd in het fenomeen bewustzijn. De autoriteiten die u noemde zijn mij in meer of mindere mate bekend en van de meeste heb ik wel eens wat gelezen. Steeds heb ik na het lezen van hun boeken of artikels een onbevredigend gevoel. Ze doen of uitvoerig de neurologische aspecten van bewustzijn uit de doeken of ze gaan uitvoerig in op de fenomenologie van het bewustzijn. En zo, om met de woorden van Teilhart de Chardin te spreken, zit je of vanaf de buitenkant zoals de neurowetenschapper dat doet naar het fenomeen bewustzijn te kijken of je benadert het vanuit de binnenkant zoals de fenomenologische georiënteerde psychologen dat plachten te doen. Wat mij opvalt is dat de opponenten nauwelijks op een zinnige wijze met elkaar discuteren, integendeel ze maken elkaar nog wel eens bespottelijk. Hierbij is nog aan toe te voegen dat er momenteel een trend te bespeuren is de neuro- en cognitie- wetenschappen hoog te waarderen wat betreft het bewustzijns-onderzoek, wat uiteraard te maken heeft met een grotere waardering voor de natuurwetenschappen dan voor de geestes-wetenschappen en filosofie. Toch zijn beide benaderings-wijzen die ik even daarvoor noemde van cruciaal belang. Hoe uit de neurofysiologische dynamiek bewustzijn 'emergeert' ontgaat ons. En een theorie over bewustzijn zou daar toch duidelijkheid over moeten geven. Het lijkt mij alleszins aannemelijk dat het bewustzijn interfereert met die neuro-fysiologische dynamiek want daar mijn bewustzijn intentioneel is gericht op mijn unieke situatie moeten mijn hersen-activiteiten, willen ze die unieke bewuste ervaringen mogelijk kunnen maken op de één of andere wijze zich richten op die specifieke bewuste ervaringen. Die processen zouden daardoor 'buiten haar natuurlijke wetmatige orde moeten treden' om dat specifieke bewustzijn te kunnen realiseren en dat is 'vloeken' in de natuurwetenschappen. Een adequate theorie over bewustzijn zou daarover meer duidelijkheid moeten verschaffen. Gezien de problematiek die ik hiermee aan roer, lijkt het me dan ook dat je om een zekere dualiteit niet heen kan. Dat vind ik ook het boeiende van Teilhart de Chardin die daarvoor de ruimte biedt. Met klem wil ik er opwijzen dat ik het substantie-dualisme afwijs. Geeft U ook geen blijk van dat dualisme als U stelt dat bewustzijn corticaal waarnemen is? Want waarnemen impliceert toch een waarnemer. Het is de mens nu éénmaal niet gegeven beide standpunten namelijk de interne en de externe tegelijk in te nemen. En hiermee kom ik bij Collin Mcginn, die ik trouwens in Uw rijtje miste, die stelt dat we a-priori niet in staat zijn het fenomeen bewustzijn te begrijpen, omdat we er epistemologisch niet voor toegerust zijn. En positie waar ik me tot nog toe het beste bij thuis voel.

Vriendelijke groeten,
Huig Florusbosch.

Bedankt voor uw reactie.
De volgende keer zal ik er wat dieper op ingaan.

Groetjes van Albert Jarsin

k ben benieuwd naar uw reactie (op het bericht van Albert Jarsin), volgens mij is bewustzijn gewoon in het universum aanwezig net zoals sterren planeten en leven "gewoon" ontstaan en aanwezig zijn. Dat bewustzijn materie beiinvloedt is jaren geleden al bewezen door ik meen niels bohr(?). Als ik u was zou ik de klinisch dood studie van professor van Lommel eens lezen (is ook wetenschap) dat geeft dan weer voldoende stof tot nadenken. Als je van lommel intypt bij google kom je vanzelf bij de artikelen terecht.

Persoonlijk ga ik er van uit dat de hersenen het bewustzijn niet produceren maar slechts de ontvanger er van zijn de televisie maakt immers ook niet de uitzending en de telefoon "maakt" ook niet het gesprek.
Kijk ook eens op de site "Near-death Experiences and the Afterlife" dat gaat allemaal over bewustzijn buiten de hersenen om...bewustzijn buiten het lichaam. bewustzijn is niet alleen cortikale waarneming maar ook gevoel hebben, kunnen redeneren e.d. een fototoestel kan ook waarnemen...

Beste Henk,

Niels Bohr, of wie dan ook, heeft niets bewezen. Het is allemaal (quantum)speculatie.
De televisie maakt de uitzendingen niet, maar wij kunnen allemaal vernemen dat die in een omroepstudio wordt gemaakt.
Zo wordt bewustzijn in/door de hersenen geproduceerd. Dat de hersenen niet het potentieel hebben, zoals een televisiestation, om dat via een antenne uit te zenden is heel wat anders.
Ik kan naar een televisiezender gaan en zien waar de uitzendingen vandaan komen. Maar ik kan op geen enkele manier uitvinden waar de, volgens jou, 'bewustzijnsstraling' vandaan komt. Bewustzijn buiten de hersenen is een illusie. Mensen die daarin geloven kunnen dat op geen enkele manier hard maken. Het is net een religie.

Groetjes van Albert Jarsin

Beste Jarsin,
Het is duidelijk dat u niets van quantum theorien moet hebben.
Maar volgens mij begrijpt u er ook weinig van.
Ik ben het eens met parmenides die al 2600 jaar geleden stelde dat de waarnemingen onbetrouwbaar zijn. En dat zal ik u demonstreren.
Een helicopter kan stilhangen in de lucht,zeg met een volle tank 4 uur. Dan kun je eronder staan en zien dat hij op zijn [plek) blijft.
Alleen is die helicopter net als jij op de evenaar en iedereen weet dat daar de aarde met zo'n 40.000 km van zonsopgang tot zonsopgang verplaatst.
Als u dat niet uit kan leggen, kunt misschien beter deze website stoppen ipv het misleiden van mensen onder het mom van wetenschap.
Ik kan iedereen aanbevelen meer kennis te nemen van de interessante ontwikkelingen op het gebied van de quantum mechanica
groeten
Daan Schinning

Quantummechanica is een gerespecteerde tak van de wetenschap waar ik zelf ook in ben geïnteresseerd. Je zult mij daar niets negatiefs over zien schrijven (behalve dan dat ik de quantummechanica met de bijbel vergeleek wat uiteraard slechts figuurlijk bedoelt was).
Maar ik vind het onjuist om de quantumtheorie te misbruiken als wondermiddel om bewustzijn te verklaren en aldus mensen te misleiden onder het mom van wetenschap. Als u dat niet met mij eens bent begrijpt u wellicht niets van bewustzijn en nog minder van mijn theorie.

Groetjes van Albert Jarsin.

Tientallen geleerden hebben een bijdrage geleverd.