Agnostici

Tuesday, 15 March 2005

Vorige week eindigde ik mijn eerste column met de conclusie dat, gezien het aantal agnostici in Nederland, er verhoudingsgewijs maar weinig wetenschappelijke boeken over bewustzijn worden verkocht. En de vraag hoe dat komt. Ik suggereerde dat wellicht veel niet-religieuzen in een of andere vorm van een ziel/geest geloven om onder meer het hebben van bewustzijn te verklaren. Oké. Maar de honderdduizenden principiële atheïsten dan, die elke vorm van bovennatuurlijke invloed verwerpen? Ook zij blijken maar weinig geïnteresseerd in hun eigen bewustzijnsmechanismen.

Of zijn ze misschien niet zo principieel? Want opportunisten heb je natuurlijk in elke wetenschappelijke, filosofische en religieuze stroming. Zelf kan ik de desinteresse bij hen nauwelijks begrijpen. Of zijn ze zo moedeloos geworden en geloven ze niet meer in een definitief antwoord? Jammer, want de laatste twee decennia is er genoeg studie naar bewustzijn verricht (zie Bibliografie elders op deze site) en mijn eigen boek is daar een voorlopig laatste resultaat van. En voor míj zelfs – een twijfelaar van de eerste orde - het definitieve.

Zielen en geesten. Er zijn inderdaad zichzelf als niet-religieus beschouwende personen die erin geloven. Het zijn meestal lieden die één of andere visuele en/of auditieve ervaring ondergingen, die ze niet op een voor hen logische manier konden verklaren. Spook- of geestverschijnselen, uittredingen, bijna-dood-ervaringen; het zijn voor níet kritische en níet wetenschappelijk onderrichte mensen entiteiten die een oplossing bieden voor door de wetenschap (nog) niet (voldoende) opgehelderde zaken.

Discussiëren met geestverwanten is natuurlijk prettig, maar redetwisten met mensen die een andere, zoniet tegenovergestelde, mening zijn toegedaan heb ik vaak interessanter gevonden. Maar tegenwoordig heb ik het gevoel dat die gesprekken steeds meer op elkaar (gaan) lijken.

Twee laatste gedachtewisselingen - van zovele haast identieke uit een nog verder verleden - die ik een aantal maanden geleden had toen ik even in Nederland was, waren met twee, zichzelf areligieus noemende, ex-collega’s. De één, laat ik hem X noemen, had samen met een vriend een verschijning van geesten gezien (of spoken als u dat liever wil). Volgens hem waren het zielen die iets op hun kerfstok hadden en rusteloos op aarde bleven rondspoken; het zoveelste dêjá vu oproepend antwoord. Toen ik hem vroeg waar hij die wijsheid vandaan had kreeg ik als antwoord dat hij die uit boeken haalde over occultisme, new age, parapsychologie, kortom uit de esoterische hoek. Op mijn volgende vraag: 'hoe de verkondigers van die wijsheid er aan kwamen, welks feiten hun verklaringen ondersteunden', moest hij mij het antwoord schuldig blijven. Ik begreep uit de gesprekken met X dat de antwoorden die hij in die boeken vond op geen enkele manier door feiten werden gestaafd en dus simpelweg verzonnen verklaringen waren. Maar X had, hoewel hij daar zelf niet helemaal mee eens was, liever een verzonnen verklaring dan geen verklaring – iets dat voor mij totaal onlogisch en vreemd is. Bij mij is het juist net andersom.

De andere, meneer Y, had tijdens een operatie een uittreding meegemaakt en had zichzelf daarbij van bovenaf op de operatietafel zien liggen en de medici om hem heen horen praten. Op mijn suggestie (dêjá vu!) dat het waarschijnlijk zijn eigen hersenen waren die dat beeld in zijn hoofd hadden samengesteld keek hij mij nogal ongelovig aan. Hij hield het liever op een ondefinieerbare ziel of op een, door hemzelf niet begrepen, ‘astraal lichaam’.

Uit deze gesprekken, en honderden daarvoor gedurende mijn volwassen leven, ben ik tot de conclusie gekomen dat veel mensen (waar ook ter wereld) nauwelijks kritisch en logisch nadenken, weinig benul hebben van wetenschappelijke aangelegenheden en zelden twijfelen. Dat dit – ik zou haast zeggen ‘vanzelfsprekend’ - het geval is met religieuzen zal u niet verbazen. Maar dat zelfs agnostici (of nog erger: atheïsten) zich eraan bezondigen.....

Informatie is fundamenteel, liefst wetenschappelijke. Laten we onze kinderen zo veel mogelijk wetenschappelijk onderrichten en leren kritisch na te denken. En te twijfelen.

Ik weet nu in ieder geval dat het nog wel even zal duren voordat de verkoopcijfers van wetenschappelijke boeken over bewustzijn zullen stijgen.
Tot volgende week.

Groetjes van Albert Jarsin.

Zijn mensen niet gewoon te lui geworden om goede boeken te lezen? Vroeger was er meer tijd om te lezen, omdat er niet veel anders was. Nu hangen de mensen de hele avond voor de t.v. in plaats van een boek te lezen. Worden we niet teveel gebombardeerd met (verkeerde) zintuiglijke indrukken? Jongeren zie je vaak met hun mobieltjes spelen en onzinnige teksten naar elkaar sturen. enzovoort.
Wat het geloof in geesten betreft, misschien vinden mensen zichzelf interessanter als het om geesten gaat in plaats van een defect in de hersenen.
Gr. Ina de Vries.

Weet je wat ik denk, Albert? Dat er zo weinig wetenschappelijke boeken over bewustzijn worden verkocht omdat zo weinig mensen zich erin kunnen vinden.

Nu kun je natuurlijk best onwetenschappelijke waarnemingen als een 'defect in de hersenen' beschouwen, zoals Ina het noemt, maar ik vraag me af of je dan toch niet wat erg kortzichtig bezig bent.

Zo is Susan Blackmore meer dan 16 jaar (als ik me goed herinner) bezig geweest met parapsychologische waarnemeningen te onderzoeken, en toen ze er niet in slaagde om bewijzen te verkrijgen is ze geëindigd met ze te zien als effecten (geen defecten) die kunnen ontstaan door kleine kortsluitinkjes in de hersenen.
Ik heb naar haar zitten luisteren toen ze een keer op de TV was, en ik moet zeggen dat ik haar - overigens wetenschappelijk goed onderbouwde -betoog toch niet afdoende vond als bewijs.

Daar zijn meerdere redenen voor, en de eerste is puur persoonlijk. Ze was nl. zó strak en stug, dat ze op mij de indruk maakte boos te zijn dat ze er niet in was geslaagd om zelf zo'n ervaring te krijgen, en dat haar huidige mening daardoor beïnvloed was.

De tweede reden is, dat ik zelf drie keer een lichtervaring heb gehad, en dus weet wat een geweldige impact dat heeft.

Het zal ongetwijfeld waar zijn dat zo'n ervaring ook kunstmatig kan worden opgewekt, zoals Susan beweert, maar dat zegt niets. Je kunt ook kunstmatig pijnsensaties opwekken, maar dat wil ook niet zeggen dat er geen echte pijn bestaat.

Onze hersenen zijn niet meer dan een 'doorgeefstation' tussen het stoffelijke en onstoffelijke, en hoewel er natuurlijk best storingen kunnen optreden, gaat het niet aan om zomaar alles wat niet verklaard kan worden als 'storing' af te doen.

Er zijn kortgeleden trouwens proeven gedaan met mensen die spontaan zo'n lichtervaring hebben gehad, en die verklaarden na afloop allemaal dat de kunstmatig opgewekte ervaring er wel op leek, maar dat de intense emotie ontbrak.

Zelf hou ik het voorlopig maar bij een 'scheurtje in het gordijn' tussen onze dimensie en een andere die we niet kennen.

Prachtige, maar ook angstaanjagende verschijnselen zijn ook mogelijk door defecte elektrische apparatuur die, bijvoorbeeld, je oogbol kan laten trillen met allerlei effecten tot gevolg.